Blog · 09 apr 2024

Omdraaien voorrang leidt tot veiligheidswinst voor fietsers

Soms moet je iets proberen wat eigenlijk niet kan, om erachter te komen dat het toch beter werkt. Dat vond ook de gemeente Amsterdam. Zij constateerde dat sommige kruispunten in Amsterdam niet logisch zijn ingericht voor fietsers en dat de voorrangssituatie op die fietspaden tot onveilige situaties kunnen leiden.

Deze blog is geschreven door Hans Godefrooij en in zijn volledigheid te lezen op: nvvc-congres.nl

Pilot: wijzigen voorrangssituatie

Om de veiligheid en de doorstroming van fietsers te verbeteren, heeft de gemeente daarom een pilot uitgevoerd op drie verschillende kruispunten in de stad. In afwijking van de huidige wet- en regelgeving is de voorrang omgedraaid door de haaientanden te verplaatsen. Zoals te zien op deze afbeeldingen:

Afbeelding 1: Traditioneel Amsterdams VRI-kruispunt en oude voorrangssituatie fietskruispunt (vóór pilot)

Afbeelding 2: Nieuwe voorrangssituatie fietskruispunt (tijdens pilot)

De pilot richtte zich op het aanpassen van de voorrangssituatie voor fietsers bij met verkeerslichten geregelde kruispunten. Op dit soort kruispunten is de voorrangsregeling op het vrijliggend fietspad afhankelijk van de voorrang die geldt op de rijbaan. De voorrangssituatie op het fietskruispunt – het punt waar fietsers elkaar kruisen op het vrijliggend fietspad – is vaak geregeld met haaientanden en niet met verkeerslichten. Fietsers die (bij groen licht) de voorrangsweg zijn overgestoken, moeten aan de overkant voorrang verlenen aan kruisende fietsers.

In de praktijk leidt dit tot verkeersonveilige situaties, bijvoorbeeld doordat afrijdende fietsers (ten onrechte) voorrang denken te hebben op de kruisende fietsers. Ook kan het voorkomen dat afrijdende fietsers, als gevolg van het voorrang verlenen, op de rijbaan blijven stilstaan en daarbij in conflict komen met het autoverkeer (doordat het autoverkeer groen licht krijgt en begint met rijden). Het omdraaien van de voorrang op het fietskruispunt moet deze situaties voorkomen.

Onderzoek naar objectieve en subjectieve verkeersveiligheid

In opdracht van de gemeente Amsterdam heeft DTV onderzocht wat de effecten van het wijzigen van de voorrangssituatie zijn op de objectieve en subjectieve verkeersveiligheid. Door middel van cameraonderzoek is het gedrag van fietsers in de oude situatie en tijdens de pilot in beeld gebracht. Door middel van een conflictobservatie is de objectieve verkeersveiligheid onderzocht. In een enquête onder fietsers die passeren op de kruispunten, is gevraagd wat zij vinden van de maatregel en hoe zij aankijken tegen de effecten op de verkeersveiligheid.

Overtuigende resultaten

Op basis van de resultaten van het onderzoek kan worden geconcludeerd dat het verplaatsen van de haaientanden – zodat afrijdende, net overgestoken fietsers voorrang hebben ten opzichte van toerijdende fietsers – een effectieve maatregel is om de verkeersveiligheid te verbeteren. Het onderzoek toont aan dat het aantal conflicten tussen fietsers aanzienlijk afneemt en dat fietsers zelf over het algemeen ook positief zijn over het omdraaien van de voorrang.

Gezien de positieve verkeersveiligheidseffecten van de pilot wil de gemeente de maatregel ook op andere kruispunten toepassen. De volgende stap is dan ook om te onderzoeken onder welke voorwaarden de in de pilot geteste voorrangssituatie binnen de huidige wet- en regelgeving toch toe kan worden gepast. Want “juridisch gezien kan het eigenlijk niet” is natuurlijk geen goed argument om een effectieve verkeersveiligheidsmaatregel tegen te houden.