Nieuws

Groen binnen 60 seconden: beleidsplan verkeerslichten geeft Groningse fietsers voorrang

‘Meer groen voor de fietser’. Met die mobiliteitsambitie klopte de stad Groningen bij DTV Consultants aan. De grootste uitdaging: hoe regel je je verkeerslichtennetwerk zo in, dat fietsers nooit langer dan 60 seconden hoeven te wachten? Marcel Willekens, adviseur Smart Mobility, hielp de gemeente voor 15 jaar vooruit met een nieuw beleidsplan verkeerslichten.

Groningen staat bekend om haar innovatieve verkeersbeleid. In de jaren zeventig van de vorige eeuw schafte de stad al het principe van doorgaand autoverkeer af. En een decennium later was Groningen de eerste gemeente ter wereld die het principe van ‘alle richtingen tegelijk groen’ op grote schaal introduceerde. Tegenwoordig zet Groningen in op de ‘doorwaadbare stad’. Haar – wederom progressieve – mobiliteitsvisie zegt daarover: ‘dat is een stad waarin met de fiets of te voet de makkelijkste optie is om je te verplaatsen’. Het weren van autoverkeer moet Groningen leefbaarder, veiliger en bereikbaarder maken.

Van beleid naar uitvoer

Een van de speerpunten van het Gronings mobiliteitsbeleid is de fietser meer groentijd gunnen. Het logische gevolg is dat de automobilist en het openbaar vervoer wat vaker voor een rood verkeerslicht staan. “Dat is een ingrijpende beslissing, die je niet zomaar overlaat aan de verkeersregeltechnici in de stad. Daar moet over nagedacht worden”, zegt Marcel Willekens. Als adviseur Smart Mobility bij DTV Consultants hielp hij de stad Groningen de mogelijkheden op een rij te zetten, door middel van een beleidsplan verkeerslichten. “Daarin vertaal je het mobiliteitsbeleid van een gemeente naar een concreet netwerk aan verkeerslichten. Zie het als een uitvoeringsprogramma voor de komende jaren.”

‘DTV-methode’

Op basis van vier strategieën – inmiddels bekend als de ‘DTV-methode’ – gaf Willekens het Gronings verkeerslichtennetwerk vorm. “Je start met de plaatsingsstrategie. Die bepaalt per kruispunt wat de beste verkeersoplossing is: een verkeerslicht of bijvoorbeeld een rotonde.” De volgende stap is het beslissen welke verkeersdeelnemers voorrang krijgen per kruispunt, de zogenaamde ‘regelstrategie’. Willekens: “In Groningen is de voorkeur overduidelijk. Fietsers krijgen straks heel veel groen licht. De wachttijd per verkeerslicht is maximaal 60 seconden en waar mogelijk/nodig wordt dit nog verder aangescherpt tot maximaal 40 seconden.”

Volle gereedschapskist

Hoe je de verkeerslichten laat werken op een route – en al dan niet voorziet van aanvullende functionaliteiten – bepalen in belangrijke mate hoe fietsverkeer het vloeiendst doorstroomt. De ontwerpstrategie – stap 3 binnen het plan – bepaalt het type verkeerslicht per kruispunt. “In de ontwerpstrategie geef je een gemeente als het ware een gereedschapskist mee: technieken waarmee ze een kruispunt slimmer en efficiënter kunnen maken. Maar de gemeente heeft ook ruimte gecreëerd om te experimenteren. Zo is in de gereedschapskist van de gemeente Groningen de Fiets Peloton Module nog niet opgenomen”, zegt Willekens. De Fiets Peloton Module is een nieuwe open source-oplossing. De combinatie van slimme software met cameratechnologie detecteert de fietssnelheid en past de benodigde ‘groentijd’ daar heel precies op aan. “Het is een veelbelovende tool, waarmee Groningen op korte termijn wil gaan experimenteren. Op basis daarvan wordt besloten of hiermee de gereedschapskist wordt uitgebreid.”

Lange adem

Een beleidsplan verkeerslichten is altijd een meerjarenplan. Zeker in Groningen, dat 64 verkeerslichtinstallaties telt. Willekens legt uit hoe dat komt. “Een verkeerslicht gaat ongeveer 15 jaar mee. Omdat je niet alle verkeerslichten in één keer in je gemeente wilt vervangen, gaat dat stapsgewijs. Bij elke vervanging kijk je weer opnieuw wat de beste oplossing is en hoe je dat verkeerslicht inregelt.” Dat vervangingsschema maakt onderdeel uit van de beheerstrategie. Doel van de beheerstrategie is om elk verkeerslicht optimaal te laten werken tijdens zijn levensduur, uiteraard volgens de richtlijnen opgesteld in het plan. “Via monitoring houd je in de gaten of de verkeerslichten voor fietsers echt ook binnen 60 seconden op groen springen.”

Ontwikkelstrategie

Aan het beleidsplan voor Groningen voegde DTV Consultants nog een ontwikkelstrategie toe. “Daarin omschrijft Groningen hoe ze de komende jaren toewerkt naar de gewenste werking van de verkeerslichten in haar stad. Een ontwikkelstrategie bepaalt onder meer welke verkeerslichten volgens het reguliere patroon worden vervangen en op welke kruispunten er versnelling nodig is.” De ontwikkelstrategie vertelt ook hoeveel fte nodig is voor de uitvoering van de plannen en hoeveel budget het vraagt.

Blauwdruk

Willekens schrijft namens DTV Consultants al ruim twee decennia beleidsnota’s verkeerslichten. Opdrachtgevers profiteren van al die jaren ‘met de voeten in de klei’. “Verkeersregeltechniek is echt een ervaringsvak. In de beginjaren heb ik vaak op straat gestaan tussen de toeterende auto’s. Dan vroeg ik mij af: waarom werkt het nu niet zoals ik wil dat het gaat? Je leert steeds beter wat wél in de praktijk werkt en wat niet.” De vier genoemde DTV-strategieën zijn inmiddels dé blauwdruk geworden waarmee elke beleidsnota verkeerslichten vorm krijgt. Zelfs Rijkswaterstaat noemt ze in haar handleiding ‘hoe schrijf ik nu een nota?’. Vervolgens is het maatwerk, zegt Willekens. “We werken altijd met hetzelfde bewezen kader, maar vullen dat per gemeente of provincie anders in. De ambities per stad verschillen, net als de wensen van de wegbeheerders.” Recent hielp hij de gemeenten Eindhoven, Nijmegen en Zoetermeer en de provincie Utrecht bij het actualiseren of opstellen van de beleidsnota’s.

Routeboek voor jaren

Lang regelden verkeersregeltechnici de verkeerslichten in de stad in volgens de principes van het ‘autodenken’. Gemotoriseerd vervoer kreeg voorrang. Willekens: “Heel begrijpelijk, want een verkeersregeltechnicus die zonder beleidsnota werkt gaat op zijn gevoel af. Die hoort de automobilist klagen en ziet een lange file aan auto’s voor het verkeerslicht staan. Dat er net zoveel fietsers voor rood wachten valt dan minder op, omdat die als een compact groepje in elkaar schuiven.” Willekens merkt dat gemeenten de aandacht nu verschuiven naar de fietser en ziet dat een beleidsnota verkeerslichten dan het verschil maakt. “Je hebt een routeboek voor jaren hoe je je verkeerslichten zo inregelt dat op ieder kruispunt duidelijk is welke modaliteit het belangrijkste is.”

Meer weten over de aanpak om te komen tot een beleidsnota verkeerslichten? Neem contact met ons op. 

Ook interessant